Monarşi bir yönetim biçimidir tarih boyunca önemli ölçüde gelişmiş ancak kökleri binlerce yıl öncesine dayanan bir kavramdır. Sayıları azalmış olsa da bugün hâlâ monarşi biçimini sürdüren İngiltere, Japonya ve Fas'ın da aralarında bulunduğu 27 ülke var.
Bir ülke monarşik bir sistemi izlediğinde, egemenlik tek kişiye aittir konumu ömür boyudur ve çoğu zaman kalıtsaldır. Ancak monarşilerin tarzı ve gücü farklılık gösterir ve tüm monarşilerin mutlak olmadığına dikkat etmek önemlidir. Şu anda farklı monarşi türleri vardır: mutlak, anayasal, parlamenter ve karma.
Monarşi Nedir?
Monarşi bir Gücün tek bir kişide toplandığı yönetim biçimiDevlet başkanı olarak görev yapan hükümdar. Tarihsel olarak monarşi ilahi bir şey olarak görülüyordu. Antik çağlarda birçok uygarlık, kralların tanrılar tarafından atandığına, hatta kendilerinin tanrısallığın vücut bulmuş hali olduğuna inanıyordu. Örneğin Mısır firavunları sadece kral değillerdi, aynı zamanda yeryüzünde tanrı olarak da görülüyorlardı.
Zamanla, devrimler ve reformlar yoluyla monarşi gelişti ve bugün bilinen çoğu ülkede daha sembolik ve törensel bir sistemin ortaya çıkmasına neden oldu. Öyle olsa bile, pratik olarak mutlak güç uygulayanlardan daha temsili bir role sahip olanlara kadar yürürlükte olan çeşitli monarşi biçimleri vardır.
Monarşi Türleri
Monarşiler, hükümdarın gücünü kullanma şekline bağlı olarak birkaç kategoriye ayrılabilir:
- Mutlak monarşi: Kral veya kraliçenin sınırsız yetkiye sahip olduğu, kuvvetler ayrılığının bulunmadığı en geleneksel monarşi şeklidir. Modern örnekler arasında Suudi Arabistan ve Brunei bulunmaktadır.
- Anayasal monarşi: Hükümdar, gücünü, yetkilerini sınırlayan bir anayasayla paylaşır. Burada kral, Fas ya da Ürdün'de olduğu gibi hükümetin değil, devletin başıdır.
- parlamenter monarşi: Hükümdarın yürütme yetkisi yalnızca törenseldir; hükümet bir başbakan tarafından yönetilir. İngiltere, İsveç, İspanya gibi ülkelerdeki sistem bu.
- Hibrit monarşi: Hükümette gerçek güç ile nüfuzun bir birleşimi vardır ve bazı siyasi kurumlar karar alma süreçlerine katılmaktadır. Monako ve Lihtenştayn bu türün örnekleridir.
Monarşi Tarihi
Monarşinin kökeni eskidir ve tarihsel analize göre, tarihi ilk şehirlere ve insan uygarlıklarına kadar uzanır. İlk monarşilerin tarihi Mezopotamya, Mısır ve İndus Vadisi gibi yerlerde M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanır. Bu ilk yönetim biçimleri teokratikti, yani hükümdar aynı zamanda siyasi ve dini bir liderdi.
Antik çağ uygarlıkları Yunanistan ve Roma gibi Akdeniz'de de bu tip yönetimlerin varlığına tanık olunmuştur. Roma döneminde başlangıçta cumhuriyet benimsense de zamanla imparatorun konumu krala benzer hale geldi. MS 476'da Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü, çoğu kalıtsal sistemleri izleyen çeşitli Avrupa monarşilerinin ortaya çıkmasına tanık oldu.
Orta Çağ'da Monarşi
Ortaçağ boyunca monarşi, Avrupa ve Asya'daki gücünü pekiştirdi. Çoğu durumda hükümdarlar, Kralların İlahi Hakkıyani Allah'ın bahşettiği güç. Bu yaklaşım esas olarak Avrupa'nın Hıristiyan krallıklarında ve Müslüman Ortadoğu'da geçerliydi. Dini ve siyasi gücün birleştiği dönemin İslam imparatorluklarındaki halifelerin durumu da böyleydi.
Batı Avrupa'da Fransa, İngiltere, Kastilya ve Kutsal Roma İmparatorluğu'nun taçları, ortaçağ monarşisinin gelişimine işaret ediyordu. Özellikle İber Yarımadası'nda Alfonso VI ve Alfonso VII gibi hükümdarlar imparator unvanını alarak çok önemli bir monarşik gelenek oluşturdular.
Modern Monarşi
Rönesans'la başlayarak ve özellikle 17. ve 18. yüzyıllardan sonra Avrupa monarşileri, parlamenter ve anayasal baskılar nedeniyle anayasal güce doğru güçlü dönüşüm dalgaları yaşamaya başladı. Bu geçişin önemli bir örneği, İngiltere'de görkemli devrimBu, İngiliz hükümdarının gücünü sınırlayan parlamenter monarşinin kurulmasıyla sonuçlandı.
20. Yüzyılda Monarşi
20. yüzyıl demokratikleşmeye doğru ciddi bir geçişe işaret ediyordu. Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi birçok büyük monarşik imparatorluğun çöküşüne tanık olduk. Monarşi tamamen ortadan kalkmasa da birçok ülkede daha törensel bir unsur haline geldi.
Günümüzde birçok monarşi sembolik veya temsili işlevlere dönüşmüştür. Ancak Orta Doğu'dakiler (Suudi Arabistan, Umman) gibi bazı ülkelerde hükümdarlar hala önemli ölçüde siyasi nüfuza sahiptir. Japonyaise hanedanı çok eski zamanlardan beri kesintisiz olarak varlığını sürdüren meşruti monarşinin en geleneksel örneklerinden biridir.
Mevcut Monarşilerin Listesi
Şu anda dünya çapında monarşi biçimlerini sürdüren 27 ülke var. Burada size bazı örnekler gösteriyoruz:
- Avrupa: Birleşik Krallık, İspanya, İsveç, Hollanda, Norveç.
- Asya ve Ortadoğu: Japonya, Suudi Arabistan, Ürdün, Malezya.
- Afrika: Lesoto, Fas, Esvatini.
- Okyanusya: Tonga, Samoa.
Sayıları azalmış olsa da Monarşilerin ulusal birlik ve diplomasinin sembolü olarak rolü geçerliliğini koruyorözellikle kral veya kraliçe figürünün açıkça temsili bir işleve sahip olduğu parlamenter monarşilerde.
Monarşi, insanlık tarihinde temel bir eksen olmuştur ve olmaya devam etmektedir; birçok ulusun yüzyıllar boyunca istikrar ve sürekliliği korumasına olanak sağlayan bir denge sağlamaktadır. Her ne kadar birçok insan için monarşi kavramı geçmişten kalma bir kavram gibi görünse de, birçok ülkede hem sembolik hem de politik olarak önemli bir rol oynamaya devam ediyor.